PODGLĄD ATOMU
     
 

Wojny Rzeczypospolitej ze Szwecją, Moskwą i Turcją w pierwszej połowie XVII w.




Kalendarium


1587 - 1632 – panowanie Zygmunta III Wazy
1605 – zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą hetmana Jana Karola Chodkiewicza
            w bitwie ze Szwedami pod Kircholmem
1610 – zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego
            w bitwie z wojskami moskiewskimi pod Kłuszynem
1610 - 1612 – obecność polskiego garnizonu na moskiewskim Kremlu
1611 – carowie Szujscy na sejmie w Warszawie
1620 – klęska wojsk polskich w bitwie z Turkami pod Cecorą, śmierć hetmana Żółkiewskiego
1621 – zatrzymanie najazdu tureckiego pod Chocimiem, śmierć hetmana Chodkiewicza
1627 – bitwa morska ze Szwedami pod Oliwą































Źródło 1. Mapa. Rzeczpospolita Obojga Narodów w pierwszej połowie XVII w., CARTE


















Źródło 2. Wojciech Kossak, Kircholm, 1605 r.


[źródło: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Kossak_W/Images/Kircholm.jpg]

Źródło 3. Stefan Płużański, Bitwa pod Oliwą, 1627 r.


[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bitwa_pod_Oliw%C4%85_1627_3.JPG]





Źródło 4. Stanisław Żółkiewski, Początek i progres wojny moskiewskiej [fragment]

[Jerzy Mniszech] pan wojewoda sandomierski […] rozumiejąc, że pewne panowanie miało być tego [Dymitra-Samozwańca męża Maryny Mniszchówny], nie przestawał swego przedsięwzięcia […]. Wesele się odprawiło, a zaraz w kilka dni oszusta zabito i naszym się dostało […]. Kniaź Wasyl Szujski powodem tego wszystkiego, z pomocą braci swych […] i wielu innych bojarów […]. Pana wojewodę sandomierskiego z córką jego [Maryną Mniszchówną] do Jarosławia, inszych do różnych zamków rosyjskiej ziemi, do więzienia porozsyłał. Rozesłał i po wszystkich prowincjach państwa moskiewskiego, odbierając przysięgę [wierności] […]. Acz większa część prowincyj oddała mu przysięgę i posłuszeństwo czynili, jednak niektórzy nie chcieli, a osobliwie w siewierskiej ziemi [….] puścili głos, że Dymitr-Samozwaniec miał uciec […] i żyje […]. Drugi Dymitr w Starodubie się zjawił, do pierwszego w niczem […] nie podobny. Jednakże dla wstrętu przeciwko Szujskiemu chwycili się go radzi Siewierzanie.
[…] Bojarowie moskiewscy, umawiając się z posły króla jegomości [Zygmunta III], iż Wasyl Szujski dobrowolnie ustąpi, gdyby król jegomość ujął się za tę sprawę, a dał im syna swego Władysława na państwo; gdyż rozumieli, że tym sposobem najrychlej miało się krwi rozlanie ująć i hospodarstwo [państwo] moskiewskie uspokoić i uciszyć.


[w:] Stanisław Żółkiewski, Początek i progres wojny moskiewskiej, Ossolineum, Wrocław 2003, s. 23– 29.

Źródło 5. Jan Matejko, Carowie Szujscy na sejmie warszawskim [fragment obrazu]


[źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Carowie_Szujscy_na_sejmie_warszawskim_Jan_Matejko_18_century.jpeg]

Źródło 6. Witold Piwnicki, Bitwa pod Cecorą, 1620 r.


[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Battle_of_Cecora_1620.PNG]

Źródło 7. Fotografia. Twierdza Chocim – stan obecny



[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Chocim_stronghold_front.jpg]


Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Odpowiedz, co było głównym celem polityki Szwedów wobec Rzeczypospolitej?
2. Wskaż ziemie polskie, które Szwedzi chcieli opanować w pierwszej połowie XVII w.


Na podstawie źródła 2.
1. Odpowiedz, gdzie doszło do bitwy, którą przedstawił Wojciech Kossak? Odnajdź to miejsce na mapie.
2. Nazwij formację zbrojną, której atak przesądził o zwycięstwie polskim w tej bitwie.
Odpowiedz, co było charakterystycznym elementem uzbrojenia tej formacji? Do czego służył ten element uzbrojenia?
3. Podaj imię i nazwisko hetmana, który dowodził wojskami polskimi w tej bitwie.


Na podstawie źródła 3.

1. Wskaż na mapie obszar Rzeczpospolitej, który stał się celem ataku Szwedów w trzeciej dekadzie XVII w.
2. Odpowiedz, kiedy i gdzie doszło do rozstrzygającej konfrontacji? Która z walczących stron odniosła zwycięstwo?
3. Sprawdź w Internecie, kiedy powstała polska marynarka wojenna na Bałtyku.


Na podstawie źródła 4.

1. Odpowiedz, jakie były przyczyny wypraw polskich na teren państwa moskiewskiego (Rosji) w pierwszej połowie XVII w.
2. Wyjaśnij termin „dymitriady”.
3. Odpowiedz, czy bojarzy rosyjscy brali pod uwagę powierzenie tronu moskiewskiego polskiemu władcy?


Na podstawie źródła 5.

1. Odnajdź na mapie Kłuszyn, miejsce zwycięstwa wojsk polskich dowodzonych przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego.
2. Wyjaśnij, dlaczego carowie Szujscy przybyli na sejm do Warszawy.
3. Jakie wydarzenie zostało przedstawione na obrazie?
4. Wymień ziemie, które przyłączono do Polski po wojnie z Moskwą w pierwszej połowie XVII w.


Na podstawie źródła 6.

1. Sprawdź na mapie, gdzie leży Cecora.
2. Wyjaśnij, dlaczego na południe od granicy Rzeczpospolitej doszło do starcia wojsk polskich z Turkami?
3. Odpowiedz, kto dowodził wojskami polskimi w tej bitwie? Wskaż na obrazie postać polskiego dowódcy. Oceń jego postawę w czasie walki.


Na podstawie źródła 7.

1. Sprawdź, kto w 1621 r. powstrzymał wojska tureckie na granicy Rzeczpospolitej.
2. Podaj imię i nazwisko tego hetmana oraz przypomnij, w której z omawianych już bitew dowodził wojskami polskimi.
3. Odnajdź na mapie twierdzę przedstawioną na fotografii. Nad jaką rzeką została zbudowana ta twierdza?
4. Wskaż i nazwij przedstawione elementy obronne tej twierdzy.

Praca domowa

1. Ustal, na pamiątkę jakiego wydarzenia, ustanowiono w Rosji 4 listopada świętem narodowym. Jak Rosjanie oceniają to wydarzenie?

2. Zinterpretuj tekst piosenki T-Raperów znad Wisły o królu Zygmuncie III Wazie (znajdź piosenkę w zasobach Internetu).

http://www.youtube.com/watch?v=nVYJ-GS9HZk

Praca domowa dla zainteresowanych

Ustosunkuj się do wypowiedzi polskiego historyka, Zbigniewa Wójcika, który postawił pytanie: Czy owe słynne dymitriady i ingerencja Polski w wewnętrzne spory rosyjskie nie były po prostu swoistą odmianą polskiego kolonializmu?



















Tytuł: Wojny Rzeczypospolitej ze Szwecją, Moskwą i Turcją w pierwszej połowie XVII w.
Opis skrócony: Porozmawiamy o przyczynach wojen ze Szwecją, Moskwą (Rosją) i Turcją w XVII w. Przeanalizujemy przebieg wydarzeń na mapie, ocenimy czyn zbrojny Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVII w. Poznamy obrazy dokumentujące ważne wydarzenia tego okresu.
Autor(rzy): Wanda Królikowska
Hasła treści Wazowie, Zygmunt III Waza, Stanisław Żółkiewski, Jan Karol Chodkiewicz, Kircholm, Kłuszyn, Cecora, Chocim
Uwagi metodyczne Proponuję, by w czasie zajęć zainicjować rozważania – Jakie były bezpośrednie i długofalowe skutki interwencji Polski w państwie moskiewskim (Rosji) w pierwszej połowie XVII w.? Warto także zachęcić uczniów do oceny postawy hetmanów: Stanisława Żółkiewskiego w czasie bitwy pod Cecorą i Jana Karola Chodkiewicza w czasie obrony Chocimia. Podczas zajęć, uczniowie mogą skorzystać z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach, np. Rzeczpospolita w XVII w. Wojny ze Szwecją i Siedmiogrodem; Wojny z Turcją; Wojny z Rosją w Ilustrowanym atlasie historii Polski (Demart, Warszawa 2006, s. 114–125.) lub – Rzeczpospolita w dobie wzrostu wpływów magnaterii (1586–1648) w Atlasie historycznym Polski (PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 24–25).Proponuję, by w czasie zajęć zainicjować rozważania – Jakie były bezpośrednie i długofalowe skutki interwencji Polski w państwie moskiewskim (Rosji) w pierwszej połowie XVII w.? Warto także zachęcić uczniów do oceny postawy hetmanów: Stanisława Żółkiewskiego w czasie bitwy pod Cecorą i Jana Karola Chodkiewicza w czasie obrony Chocimia. Podczas zajęć, uczniowie mogą skorzystać z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach, np. Rzeczpospolita w XVII w. Wojny ze Szwecją i Siedmiogrodem; Wojny z Turcją; Wojny z Rosją w Ilustrowanym atlasie historii Polski (Demart, Warszawa 2006, s. 114–125.) lub – Rzeczpospolita w dobie wzrostu wpływów magnaterii (1586–1648) w Atlasie historycznym Polski (PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 24–25).
Szacowany MINIMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 45
Szacowany MAKSYMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 60

 
Materiały udostępniane za pomocą Serwisu można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska,
z wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Strona współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z projektu: „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”.
Deklaracja dostępnosci